maandag 19 mei 2008

Een nieuwe ethiek voor een oude planeet?

Vandaag mocht ik in het oudste Gentse gebouw, de Sint Baafsabdij, een debat bijwonen georganiseerd door Terra Reversa, MO* en de Buren van de Abdij rond het thema: "een nieuwe ethiek voor een oude planeet ... een debat over duurzaamheid en rechtvaardigheid". De hoofdactoren van het debat zijn te zien op de foto: Alma De Walsche van het tijdschrift MO*, Jef Peeters filosoof en hoofdredacteur van het tijdschrift Oikos, de Nederlandse milieufilosoof Koo van der Wal, Marian De Blonde (UA), Annick De Witt (VU Amsterdam) en Toon Vandevelde (K.U.Leuven).

Ik haal enkele discussiepunten aan die mij getroffen hebben in de boeiende uiteenzettingen en discussies.

Het viel me op de eerste plaats op hoe hard Koo, Marian en Annick waren voor de moderniteit. De schuld voor de huidige milieucrisis is op de eerste plaats, zo begrijp ik hen, te zoeken bij het moderne wereldbeeld, met zijn instrumentalistische visie op wereld en mens, met zijn operationele rationaliteit, en met zijn gelijkstelling van welvaart en welzijn. Ik ben het er natuurlijk eens dat de milieucrisis nauw verbonden is met onze wereldbeelden en de wijze waarop wij onze maatschappijen inrichten. Daar is zeker iets misgelopen, maar ik weet niet of ik de moderniteit zo zwaar zou aanpakken - het lijkt mij eerder te gaan om perversies van de moderniteit, met name daar waar wetenschappelijke rationaliteit (in het bijzonder de rationaliteit van de eocnomie) omwille van allerlei belangen eenzijdig wordt gehanteerd en absoluut wordt gesteld waarbij de indruk gewekt wordt dat de rationaliteit zelf en niet het (op belangen gerichte) politieke gebruik dat men ervan maakt onze wereld en samenlevingen uittekent.

Toon legde de nadruk op de economie en hoe deze een belangrijke rol kan spelen: om de milieucrisis tegen te gaan kan men op efficiënte wijze met belastingen werken, of ook de "ware" kosten aanrekenen (bvb. van het vliegtuigreizen). Deze discussies over de rol van de economie en hoe de economische wetmatigheden onze wereldbeelden kleuren, blijven voor mij moeilijk en ik heb de indruk niet altijd te begrijpen.

Ik heb genoten van de nadruk die Marian legde op het belang van het samen dromen en fantaseren van een toekomst, die dan als verbeelding ons huidige handelen kan stimuleren en opwekken. Dit is een mooi eschatologisch perspectief, dat ik ook graag onder de noemer "vieren" plaats: soms moeten we dit visioen vieren of spelen: de fantasie grijpt ons dan ook aan in ons concrete dagdagelijkse leven.

Tenslotte vond ik de aanbevelingen van Toon voor een nieuwe ethiek bijzonder uitdagend. (1) Een nieuwe ethiek moet niet alleen de wonden van de nabije mens helen, maar ook tot solidariteit oproepen met mensen die zowel in de tijd als in de ruimte, ver van ons zijn. (2) Een nieuwe ethiek moet ons opnieuw leren omgaan met het stellen van grenzen. (3) Een nieuwe ethiek moet de actoren op een nieuwe wijze tijdsbewust maken en de tijdshorizon verleggen. We denken immers te veel op korte termijn, re-actief, en niet op lange termijn, pro-actief. Dit is in het bijzonder een probleem voor onze politici, die heel dikwijls te veel afgestemd zijn op de komende verkiezingen: zover denken ze.

Deze namiddag was voor mij een aanmoediging om verder het belang te blijven benadrukken van gemeenschappelijke onderscheiding en relationeel constructionisme.

Voor wie nog enkele fotos wenst te zien van het debat.

1 opmerking:

Anoniem zei

Jacques: ik vind het normaal dat bezorgde mensen van oordeel zijn dat het met de wereld de verkeerde kant opgaat. Daar zijn helaas veel aanduidingen voor.
Kwestie is: hoe draaien we die tendens om? Niet natuurlijk door naar een geïdealiseerd verleden terug te gaan. Misschien door te werken aan een nieuw ethisch bewustzijn.
Dat lijkt me de dringendste boodschap voor de mens van vandaag, ook en vooral voor de christelijk geïnspireerde mens. Maar dan moet hij uit zijn kot komen: zich niet laten opsluiten in één instituut of ideologie, geen machtspelletjes spelen, teruggaan naar de kern van zijn verantwoordelijkheid.