Milieu-uitdagingen, theologie, kerk en Jezuïeten

Op vraag van Nikolaas Sintobin S.J., schreef ik de volgende passage voor de webstek van de Nederlandse en Vlaamse Jezuïeten, een webstek die het bezoeken zeker waard is.

's Werelds meest bekwame milieuwetenschappers, leden van het Intergovernmental Panel for Climate Change (IPCC), samen met activisten als Al Gore (An Inconvenient Truth), en milieu-organisaties als het WWF, wijzen met steeds meer nadruk op wereldwijde klimaatveranderingen die nu reeds optreden en die in de komende jaren in intensiteit zullen toenmen. Deze veranderingen zijn voor een groot deel veroorzaakt door menselijke activiteiten (industrie, vervoer, landbouw) en ze geven nu reeds aanleiding tot ingrijpende maatschappelijke veranderingen. Een recent rapport van de NGO Christian Aid rekent uit dat zich tegen 2050 omwille van klimaatveranderingen 1.000.000.000 verplaatste personen zullen voegen bij de 165.000.000 van vandaag. De meeste van de slachtoffers van de klimaatveranderingen zullen in de armste landen vallen. Zulke cijfers wijzen er op dat we niet bij de pakken kunnen blijven zitten, en dat we snel doortastende politieke en maatschappelijke veranderingen moeten teweegbrengen die de klimaatveranderingen en hun gevolgen zullen beperken. Niet alleen moeten we op grote schaal onze CO2 uitstoot drastisch verminderen, we moeten ook onze persoonlijke levensgewoontes en de onrechtvaardige economische wanverhoudingen op wereldvlak veranderen ... en dit is dringend ...

Kerken en kerkelijke NGO's hebben zich al geëngageerd. Om slechts drie voorbeelden te noemen: de Wereldraad van Kerken, het Maryknoll Office for Global Concerns en Caritas Internationalis. Zeer recentelijk organiseerde de Pauselijke Raad voor Gerechtigheid en Vrede een internationaal seminarie , waarin een aantal geleerden, politici, bisschoppen en kerkelijke verantwoordelijken zich, vanuit de schaarse reeds bestaande officiële kerkelijke uitspraken en vanuit christelijk oecumenische perspectieven, bogen over de moeilijke verhoudingen tussen ontwikkeling ook voor de armste landen enerzijds en maatregelen ter voorkoming en bestrijding van klimaatveranderingen anderzijds. Zowel ontwikkeling als milieuverantwoordelijk politiek handelen betreffen mundiale sociale rechtvaardigheid en hun onderlinge verhouding is niet altijd zonder problemen: zullen milieuverantwoordelijke politieke beslissingen niet ten nadele vallen van de armsten die zich willen ontwikkelen? Hoe zal men internationale verdragen over klimaatverandering formuleren tussen landen en mensen met zeer ongelijke ecologische voetafdruk? Het grote doel is wereldwijd menswaardig, scheppinigswaardig en duurzaam samenleven. "Duurzaamheid" is een belangrijk woord: het betekent dat we bij het organiseren van onze leefwereld ook rekening willen houden met de komende generaties. Ook zij hebben recht op een wereld zoals degene waar wij van genieten. Hoe gaan wij onze levensstijl aanpassen om dit doel te bereiken? Kan dit gebeuren indien wij er een wereldvisie op nahouden die uitgaat van onbeperkte economische groei? Is dit mogelijk wanneer we denkstructuren hanteren die zich vooral richten op onze individuele rechten en zelfontwikkeling?

Ook de Jezuïeten en de Ignatiaanse familie ondernemen pogingen, via het internationale Secretariaat voor Sociale Rechtvaardigheid (SJS - Social Justice Secretariat) in Rome, de milieu-uitdagingen ernstig te nemen. Op eenzelfde wijze heeft SJS reeds gewerkt in dienst van vredesopbouw en aan een visie met aanbevelingen over globalisatie. De Ignatiaanse familie heeft een aantal belangrijke troeven: aanwezigheid op het terrein, waar slachtoffers van klimaatveranderingen leven; sociale centra en universitaire onderzoekscentra waar onderzoek, vorming en beleidsplanning worden bedreven; invloed op politici en politieke kringen via persoonlijke contacten en media. De Ignatiaanse familie kan dus een rol spelen in bewustwording, in verantwoordelijkheidsopname, in de opbouw van kernen van wereldwijde soolidariteit en duurzaam samenleven. Hierbij kunnen de traditionele religieuze geloften van armoede, gehoorzaamheid en kuisheid een grote rol spelen, als spelregels voor een scheppingswaardig en duurzaam samenleven. In voorbereiding van de 34ste Algemene Congregatie van de Jezuïeten werd een document over ecologie geproduceerd. Voor de komende 35ste Algemene Congregatie die begint in januari 2008, werden van overal ter wereld een groot aantal voorstellen en overwegingen ingediend die tonen dat een ecologisch bewustzijn aan het groeien is in de Ignatiaanse familie. Ook het recent opgerichte IEN (Ignatian Ecology Network) waarvoor de verantwoordelijkheid bij het SJS ligt en waartoe ik behoor, is daar een uiting van.